1 00
![]() |
Morgan-Keenan tayfsal sınıflama sistemi (MK sistemi) nedir? |
Morgan-Keenan (M-K) tayfsal sınıflama sistemi, yıldızları ışınım (ışıtma) gücüne göre gruplayan bir yöntemdir. Sistem hiperdevler, devler, anakol yıldızları ve cüce sınıflarından oluşmaktadır.
Tayfsal sınıflama
Yıldızların tayflarına göre gruplanarak benzer özellikler gösterenlerin aynı sınıflara dahil edilmesine tayfsal sınıflama denir.
Harvard sistemi
1912 yılında kurulan Harvard tayfsal sınıflama sistemi, yıldızların tayflarına -renklerine ve sıcaklığına- dayalı tek boyutlu bir gösterimdir. Bu sistem tek boyutlu olduğu için benzer tayfı gösteren yıldızların bütün özelliklerinin benzer olacağını öngörmektedir.
Problem
Aynı tayf sınıfında olsalar dahi bazı yıldızların diğer yıldızlardan daha dar soğurma çizgilerine sahip olduğu görüldüğünde ikinci boyutun gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Harvard sistemi, aynı sıcaklıkta fakat farklı ışınım gücüne sahip yıldızları, örneğin anakol (cüceler) ile devleri ve süperdevleri ayırt edemiyordu.
Mount Wilson Gözlemevi
Mount Wilson Gözlemevi'nde yapılan çalışmalar, Harvard sistemine göre aynı sınıfta yani aynı sıcaklıkta olmalarına rağmen bazı yıldızların atmosferleri arasında yoğunluk farkı olduğunu ortaya koymuştur. Dar çizgiler, yıldızın atmosferinin daha az yoğun olduğunu ve daha parlak olduğunu gösteriyordu.
MKK sistemi
1943 yılında ortaya koyulan yeni sistem, William Wilson Morgan, Philip Childs Keenan ve E. Kellman adlı üç bilim adamına ithafen MKK (bazen sadece MK, Morgan-Keenan) adı ile anılır.
Yöntem
Harvard sistemi yıldızları tayfsal sınıflarına göre (İng: spectral type) gruplarken, MKK sistemi ışınım gücüne (İng: luminosity classification) göre sınıflamıştır.
MKK sisteminde yıldızların ışınım gücü, soğurma çizgilerinin şiddetini ve yoğunluğunu (oranını), ayrıca hidrojen çizgilerinin genişliklerini temel almaktadır.
Harvard sistemine, yıldızın ışınım gücünü (ışıtma gücü) gösteren yeni boyut eklenerek oluşturulan ışınım gücü sınıflandırıması, anakol yıldızları ile dev ve cüce yıldızları ayrıştırmayı başarmıştır.
Işınım Sınıfları
MKK sistemi ışıtma gücü (ışınım gücü) ile ayrışan kategoriler ortaya koymuştur. Başlangıçta I (süperdev) ile V (anakol) arasında sınıflar vardı. Daha sonra I sınıfı üç kısma (hiperdevler, parlak ve az parlak süperdevler) bölünmüştür. Ardından VI (altcüceler) ve D (beyaz cüceler) sınıfları eklenmiştir.
Aşağıda verilen grafik MK ışıtma sınıfları ile Harvard tayfsal sınıflarını bir araya getiren bir HR diyagramıdır. Dikeyde mutlak parlaklık, yatayda Harvard tayfsal sınıfların olduğuna dikkat ediniz.

MK sistemini gösteren bir HR diyagramı
Örnek
Bir yıldızı tanımlamak için MK ışıtma sınıfının yanı sıra Harvard sistemindeki harfler de kullanılmalıdır. Buna göre Harvard sisteminde G2 olan güneş, MK sisteminde G2V ile tanımlanmaktadır. Güneş anakoldadır, yani cücedir.
Yıldızların tayflarına göre gruplanarak benzer özellikler gösterenlerin aynı sınıflara dahil edilmesine tayfsal sınıflama denir.
Harvard sistemi
1912 yılında kurulan Harvard tayfsal sınıflama sistemi, yıldızların tayflarına -renklerine ve sıcaklığına- dayalı tek boyutlu bir gösterimdir. Bu sistem tek boyutlu olduğu için benzer tayfı gösteren yıldızların bütün özelliklerinin benzer olacağını öngörmektedir.
Problem
Aynı tayf sınıfında olsalar dahi bazı yıldızların diğer yıldızlardan daha dar soğurma çizgilerine sahip olduğu görüldüğünde ikinci boyutun gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Harvard sistemi, aynı sıcaklıkta fakat farklı ışınım gücüne sahip yıldızları, örneğin anakol (cüceler) ile devleri ve süperdevleri ayırt edemiyordu.
Mount Wilson Gözlemevi
Mount Wilson Gözlemevi'nde yapılan çalışmalar, Harvard sistemine göre aynı sınıfta yani aynı sıcaklıkta olmalarına rağmen bazı yıldızların atmosferleri arasında yoğunluk farkı olduğunu ortaya koymuştur. Dar çizgiler, yıldızın atmosferinin daha az yoğun olduğunu ve daha parlak olduğunu gösteriyordu.
MKK sistemi
1943 yılında ortaya koyulan yeni sistem, William Wilson Morgan, Philip Childs Keenan ve E. Kellman adlı üç bilim adamına ithafen MKK (bazen sadece MK, Morgan-Keenan) adı ile anılır.
Yöntem
Harvard sistemi yıldızları tayfsal sınıflarına göre (İng: spectral type) gruplarken, MKK sistemi ışınım gücüne (İng: luminosity classification) göre sınıflamıştır.
MKK sisteminde yıldızların ışınım gücü, soğurma çizgilerinin şiddetini ve yoğunluğunu (oranını), ayrıca hidrojen çizgilerinin genişliklerini temel almaktadır.
Harvard sistemine, yıldızın ışınım gücünü (ışıtma gücü) gösteren yeni boyut eklenerek oluşturulan ışınım gücü sınıflandırıması, anakol yıldızları ile dev ve cüce yıldızları ayrıştırmayı başarmıştır.
Işınım Sınıfları
MKK sistemi ışıtma gücü (ışınım gücü) ile ayrışan kategoriler ortaya koymuştur. Başlangıçta I (süperdev) ile V (anakol) arasında sınıflar vardı. Daha sonra I sınıfı üç kısma (hiperdevler, parlak ve az parlak süperdevler) bölünmüştür. Ardından VI (altcüceler) ve D (beyaz cüceler) sınıfları eklenmiştir.
hiperdevler | 0, Ia+ |
parlak süperdevler | Ia, Iab |
az parlak süperdevler | Ib |
parlak devler | II |
devler | III |
altdevler | IV |
anakol yıldızları (cüceler) | V |
altcüceler | VI |
beyaz cüceler | D |
MK sistemi yıldız sınıfları
Aşağıda verilen grafik MK ışıtma sınıfları ile Harvard tayfsal sınıflarını bir araya getiren bir HR diyagramıdır. Dikeyde mutlak parlaklık, yatayda Harvard tayfsal sınıfların olduğuna dikkat ediniz.

MK sistemini gösteren bir HR diyagramı
Örnek
Bir yıldızı tanımlamak için MK ışıtma sınıfının yanı sıra Harvard sistemindeki harfler de kullanılmalıdır. Buna göre Harvard sisteminde G2 olan güneş, MK sisteminde G2V ile tanımlanmaktadır. Güneş anakoldadır, yani cücedir.
Bu alana not ekleyebilirsiniz.
Başka bir sorunuz mu var?
Yorumlar (0)
Henüz yorum yapılmamış.