1 05
 |
HR diyagramı (Hertzsprung-Russell diyagramı) nedir? |
HR diyagramı (Hertzsprung-Russell diyagramı), yıldızların renk, sıcaklık, parlaklık, ışınım gücü gibi özelliklerini tek bir grafik üzerinde gösteren önemli bir şemadır.
Hertzsprung ve Russell
20. yüzyılın başlarında Danimarkalı astronom Ejnar Hertzsprung (1911) ve Amerikalı astronom Henry Norris Russell (1913) tarafından birbirlerinden bağımsız bir keşif yapılmıştır. Bu iki astronomun ortaya koyduğu şema Hertzsprung-Russell diyagramı ya da kısaca HR diyagramı (İng: Hertzsprung-Russell Diagram) olarak bilinir.
Teorik HR diyagramı
Hertzsprung ve Russell, tayfsal sınıflamada O'dan M'ye doğru gidildikçe yıldızların ışınım gücünün azaldığını görmüşler ve yıldızların mutlak parlaklıkları ile tayfsal sınıfını bir arada gösteren bir grafik ortaya koymuşlardır. Y ekseninde ışınım gücü (İng: luminosity), X ekseninde sıcaklığı gösteren bir diyagram oluşturmuşlardır.
teorik HR diyagramı
Yukarıda verilen HR diyagramında sıcak yıldızlar solda, soğuk yıldızlar sağda; parlak yıldızlar üst tarafta, sönük yıldızlar alt tarafta kalmıştır. Güneş ise yaklaşık ortalama bir konumdadır. Bu diyagramda güneşin ışınım gücü (Lsun) değeri 1 olarak baz alınmıştır. Güneşin sıcaklığı ise 5.400 oK'dir.
Bilinen yıldızlar bu diyagram üzerine yerleştirildiğinde yıldızların rastgele dağılmadığı, belirli kümeler etrafında toplandığı tespit edilmiştir.
detaylı HR diyagramı
Morgan-Keenan tayfsal sınıflama sistemi (MK sistemi) ile Harvard tayfsal sınıflama sistemi yıldız sınıfları, yıldızların renkleri ile sıcaklıkları arasındaki ilişki göz önüne alınarak renk ölçeği de eklendiğinde ortaya çok faydalı bir diyagram çıkmıştır.
Bir yıldızın HR diyagramındaki konumu o yıldız hakkında pek çok bilgi verir. Örneğin:
Bir yıldızın HR diyagramındaki yerini tayin etmek astronomlar açısından çok önemlidir. Yıldızın HR diyagramındaki konumu, o yıldızın türü ve evrimi hakkında bilgi verir. Bu açından HR diyagramı astronomide kullanılan en önemli araçlardan biridir.
Bölgeler
HR diyagramında üç temel bölge vardır:
20. yüzyılın başlarında Danimarkalı astronom Ejnar Hertzsprung (1911) ve Amerikalı astronom Henry Norris Russell (1913) tarafından birbirlerinden bağımsız bir keşif yapılmıştır. Bu iki astronomun ortaya koyduğu şema Hertzsprung-Russell diyagramı ya da kısaca HR diyagramı (İng: Hertzsprung-Russell Diagram) olarak bilinir.
Teorik HR diyagramı
Hertzsprung ve Russell, tayfsal sınıflamada O'dan M'ye doğru gidildikçe yıldızların ışınım gücünün azaldığını görmüşler ve yıldızların mutlak parlaklıkları ile tayfsal sınıfını bir arada gösteren bir grafik ortaya koymuşlardır. Y ekseninde ışınım gücü (İng: luminosity), X ekseninde sıcaklığı gösteren bir diyagram oluşturmuşlardır.
teorik HR diyagramı
Yukarıda verilen HR diyagramında sıcak yıldızlar solda, soğuk yıldızlar sağda; parlak yıldızlar üst tarafta, sönük yıldızlar alt tarafta kalmıştır. Güneş ise yaklaşık ortalama bir konumdadır. Bu diyagramda güneşin ışınım gücü (Lsun) değeri 1 olarak baz alınmıştır. Güneşin sıcaklığı ise 5.400 oK'dir.
Bilinen yıldızlar bu diyagram üzerine yerleştirildiğinde yıldızların rastgele dağılmadığı, belirli kümeler etrafında toplandığı tespit edilmiştir.
detaylı HR diyagramı
Morgan-Keenan tayfsal sınıflama sistemi (MK sistemi) ile Harvard tayfsal sınıflama sistemi yıldız sınıfları, yıldızların renkleri ile sıcaklıkları arasındaki ilişki göz önüne alınarak renk ölçeği de eklendiğinde ortaya çok faydalı bir diyagram çıkmıştır.
Bir yıldızın HR diyagramındaki konumu o yıldız hakkında pek çok bilgi verir. Örneğin:
- yıldızların sıcaklıkları ve buna karşılık gelen ışınım gücü (teorik HR diyagramı)
- yıldızların rengi ya da tayf türüne karşılık mutlak parlaklığı (gözlemsel HR diyagramı ya da renk-parlaklık diyagramı (İng: Colour–magnitude diagram) )
Bir yıldızın HR diyagramındaki yerini tayin etmek astronomlar açısından çok önemlidir. Yıldızın HR diyagramındaki konumu, o yıldızın türü ve evrimi hakkında bilgi verir. Bu açından HR diyagramı astronomide kullanılan en önemli araçlardan biridir.
Bölgeler
HR diyagramında üç temel bölge vardır:
- ana kol (cüceler)
- kırmızı devler
- beyaz cüceler
Bu alana not ekleyebilirsiniz.
Başka bir sorunuz mu var?
Yorumlar (0)
Henüz yorum yapılmamış.
