7 1010
![]() |
Türkçe dil bilgisinde etken ve edilgen eylem ne demektir? |
İşi yapanın belli olduğu eylemlere etken, işi kimin yaptığı belli olmayan öznesi bilinmeyen eylemlere edilgen fiil denir.
Özne-yüklem ilişkisi
Öznenin eylemi yapması ve bundan etkilenmesi fiilin çatısında özne-yüklem ilişkisini ortaya koyar.
"-l, -n, -ş" çatı ekleri kullanılır.
Etken eylem
İşi öznenin yaptığı, hiçbir çatı eki almayan gerçek ya da gizli özneli eylemlerdir.
Edilgen eylem
İşi kimin yaptığı belli olmayan, öznesi bilinmeyen eylemlerdir. Etken eylemlere "-l, -n" çatı ekleri getirilerek yapılır.
Sözde ve örtülü özne
Eylemden etkilenen nesneye "sözde özne" denir.
Geçişsiz eylem, edilgen olduğuda cümlede sözde özne de bulunmaz.
İşi yapan "-ce,-ca" ekiyle ya da "tarafından" sözcüğüyle ifade edilirse buna "örtülü özne" denir.
Ek yığılması
İki edilgenlik eki art arda kullanılarak edilgenlik pekiştirilebilinir.
Öznenin eylemi yapması ve bundan etkilenmesi fiilin çatısında özne-yüklem ilişkisini ortaya koyar.
çatı | özne-yüklem ilişkisi |
etken | özne işi kendi yapar. |
edilgen | özne yapılan işten etkilenir. |
dönüşlü | özne işi yapan ve işten etkilenendir. |
işteş | özne işi birlikte/karşılıklı yapar. |
"-l, -n, -ş" çatı ekleri kullanılır.
Etken eylem
İşi öznenin yaptığı, hiçbir çatı eki almayan gerçek ya da gizli özneli eylemlerdir.
Ali okula gitti. | Kim gitti? -> Ali |
Edilgen eylem
İşi kimin yaptığı belli olmayan, öznesi bilinmeyen eylemlerdir. Etken eylemlere "-l, -n" çatı ekleri getirilerek yapılır.
Kayıp çocuk bulundu. Gerekli bilgi verildi. |
Sözde ve örtülü özne
Eylemden etkilenen nesneye "sözde özne" denir.
Masallar anlatıldı. anlatan kim -> ?anlatılan ne -> masallar "masallar" gizli özne. |
Geçişsiz eylem, edilgen olduğuda cümlede sözde özne de bulunmaz.
Eve erken dönüldü. "dönmek" geçişsiz fiildönen kim -> "dönüldü" edilgen fiil dönülen ne -> ? -> gizli özne yok. |
İşi yapan "-ce,-ca" ekiyle ya da "tarafından" sözcüğüyle ifade edilirse buna "örtülü özne" denir.
Kitap Tolga tarafından bulunmuş. Oylama meclis üyelerince kabul edildi. |
Ek yığılması
İki edilgenlik eki art arda kullanılarak edilgenlik pekiştirilebilinir.
Çorbanın hepsi yendi. Çorbanın hepsi yenildi. |
Bu alana not ekleyebilirsiniz.
Başka bir sorunuz mu var?