Bitkiler, toprağa bağlı yaşayan canlılardır. Bitkilerin yapısını toprağın üstüne ve altından kalan kısımlar olmak üzere temel iki kısımda incelemek mümkündür.

• kök
• gövde (dal)
• yaprak (çiçek, meyve)

Gövde
Bitkilerde bulunan gövde ve dalların temel işlevi:

• yaprakların fotosentez yapabilmek için ihtiyaç duydukları güneş ışınlarını almaları,
• çiçeklerin böcek ve rüzgar gibi etkenlerle polen yayması,
• tohumların etrafa saçılması,
• bitkiye dik ve dayanıklı durması için destek oluşturmak

için bitkiyi en elverişli pozisyonda tutmaktır.

Ayrıca suyun, inorganik maddelerin ve besinlerin bitkinin farklı kısımları arasında iletimini sağlamaktır. İletim demetleri ya da taşıma sistemi adı verilen bu yapılar (iletim boruları) iki çeşittir:

• ksilem (odun borusu): su ve minerallerin kökten yapraklara taşınması
• floem (soymuk borusu): yapraklarda fotosentez ile üretilen organik besinlerin bitkinin diğer kısımlarına dağıtılması

İletim borularına sahip bitkilere damarlı bitki denir. Damarlı bir iletim ağına sahip olmayan bitkiler hücreler arasında su ve mineralleri difüzyon ve ozmoz ile geçirirler. Bunlara damarsız bitki denir.

Yaprak
Yapraklar bitkilerde fotosentezin gerçekleştiği yapılardır. Gövde ve dallardan çıkan yapraklar şekil ve büyüklük açısından farklılık gösterir.

Birçok kara bitkisinin yaprağında yer alan en önemli iki yapı mumsu tabaka ile kaplı olması ve stomalara sahip olmasıdır:

• Mumsu tabaka, yaprağın su kaybını ve bazı canlıların (böcekler ve mikroorganizmalar gibi) yaprağa zarar vermesini önleyen saydam, pürüzsüz, kaygan ve suda çözünmeyen bir tabakadır.
• Stomalar açılıp kapanarak gaz alışverişini (karbondioksit ve oksijen gazları, terleme esnasında çıkan su buharı) kontrol eden gözeneklerdir.

Tohum, meyve ve çiçek gibi yapılar bütün bitkiler için ortak değildir. Bu konular hakkında bilgi edinmek için tohumlu bitki (çiçekli bitki) yazısına başvurunuz.

Kökler
Kökler, bitkinin toprak altında kalan kısmıdır. Bitkinin yaşamını devam ettirebilmesi için gerekli su ve su içinde çözünmüş minerallerin topraktan alınmasını sağlar. Ayrıca bitkiyi toprağa bağlar. Havuç gibi bazı bitkilerde kök, depolama birimi olarak görev yapar.

Kökler üç türdür:

• kazık kök: ana kök toprağın içine doğru uzamış, çevresinde yayılan yan kökler çok az gelişmiştir. Örnek: fasulye, lahana
• saçak kök: ana kök ve yan kökler aynı kalınlık ve uzunluktadır. Bu bitkiler toprağı daha sıkı tutar. Örnek: soğan, mısır, çilek, ayçiçeği
• depo (yumru) kök: gelişmiş ana kök ayrıca besin depolama görevi görmektedir. Örnek: turp, havuç

Mantarlar toprağa bağlı yaşamaları ve bitkileri çağrıştırmalarına rağmen, onların bitkiler gibi kök, gövde ve yaprakları yoktur. Mantarlar ile bitkiler arasındaki benzer ve farklı yönler makalesini inceleyebilirsiniz.