00
Astronomide ışıkölçüm yöntemlerinin gelişim süreci nasıl olmuştur?

Işıkölçüm yöntemleri, çıplak gözle yapılan karşılaştırmalarla başlamış, kadir ölçeği gibi gözlemsel bulgular ile fotoğraf ve fotoelektrik tekniklerin gelişmesi bu alanın gelişimine katkıda bulunmuştur.

Gökyüzündeki bazı yıldızların parlaklıkları arasındaki farkı çıplak gözle ayırt edebilmek mümkündür. Fakat hepsi için değil..

Işıkölçüm
Işıkölçümün (fotometri, İng: Photometry) amacı, bir gök cisminden gelen ışık akısını ölçmek ve ölçme yöntemleri geliştirmektir.

Hipparkus
Yıldızların parlaklığına dair ilk gözlemler ve sınıflandırma hiçbir alet kullanılmadan Yunanlı astronom Hipparkus (Hipparchus, MÖ 190 - MÖ 120) tarafından yapılmıştır. Hipparkus yıldızları 6 kategoriye ayrılmıştır.

Ptolemy
MS 180’de Ptolemy önceki çalışmaları sistematik hale getirmiştir ve ardından parlaklık sistemi (kadir ölçeği), astronomi çalışmalarında standart haline gelmiştir.

Pogson ölçeği
19. yüzyılın ortalarında  1856’da Pogson, birinci kadir ile altıncı kadir yıldız arasında 100 katlık bir parlaklık farkı olduğunu ortaya koymuştur. Pogson ölçeğine göre iki kadir arasındaki parlaklık farkı 1001/5 yani 102/5 yani yaklaşık 2,512'dir.

Görsel ışıkölçüm
Çıplak göz bir yıldızın parlaklığını belirli bir hassasiyette ve sınırlı bir seviyeye kadar karşılaştırabiliyordu. Parlaklığı düşük yıldızları görebilmek zordu hatta fakat görünür parlaklık (görsel ışıkölçüm) gözlemcilere ait farklı duyarlılık dereceleri nedediyle hatalara neden oluyordu.

Fotoğraf tekniği
Fotoğraf tekniği ışıkölçümünde kullanılmaya başlandığında, yıldızın çekilen fotoğrafındaki görüntünün yoğunluğunun ve büyüklüğünün yıldızın parlaklığıyla doğrudan ilişkili olduğu saptanmıştır. Bu yöntem ile belirlenen parlaklıklara mavi parlaklık ya da fotoğrafik parlaklık denir. Fakat insna gözünün en duyarlığı olduğu bölge tayfın sarı-yeşil kısmıdır.

Fotoğraf plaklarının ön kısmına sarı filtre yerleştirilerek fotogörsel parlaklık elde edildi. Bu çekimler görsel parlaklıklarla uyum sağlıyordu.

Standart yıldız
Ardından parlaklığı bilinen bazı yıldızlar standart yıldız olarak kabul edildi. Bir yıldızın film üzerine düşen görüntülerinin yoğunluğu, standart yıldızlar ile karşılaştırılarak Pogson ölçeğine göre o yıldızın parlaklığı belirlenmeye başlandı.

Fakat standart yıldızlar ile sönük yıldızların parlaklıkları tayin edilirken Pogson ölçeğinde büyük sapmalara rastlandı. Fotoğraf plakalarının yapısı bu ölçümler için ihtiyaçlara yanıt vermemeye başladı.

Fotoelektrik yöntem
19. yy'ın sonlarında fotoelekrik etkinin ışıkölçüm yöntemlerinde kullanılması astronomi ölçümleri için devrim niteliğindeydi. Bu yöntemin detayları için tıklayınız. 20. yy'ın başlarında fotoelektrik pillerin ve elektronik yükselticilerin icadı ile daha duyarlı ölçümler yapılmaya başlandı.

Bu yüzyılın ikinci çeyreğinde fotokatlandırıcıların (1P21 tüpü) icadı gözlemleri daha da duyarlı hale getirdi. Fotoelektrik teknik sistemi geliştikçe yeni parlaklık sistemleri, filtreler, fotokatlandırıcı tüpler (PMT) ve gürültüyü azaltan yükselticiler sayesinde ışıkölçümün duyarlılığı arttırıldı.
Bu alana not ekleyebilirsiniz.
Başka bir sorunuz mu var?
Yorumlar (0)

Henüz yorum yapılmamış.

İlgili Kayıtlar
Benzer Kayıtlar
İlginizi Çekebilir