0 00
 |
Kelam ilminde bilgi kaynakları: akıl nedir? |
Kelam ilmine göre üç tür bilgi edinme yolu var: duyular, haber ve akıl. Akıl, kendiliğinden apaçık bilinen bilgilerin ve akıl yürütmeler yoluyla sonradan kazanılan bilgilerin kaynağıdır.
Bilgi kaynakları
Kelam ilmine göre bilgi edinmenin üç yolu vardır, bunlar bilginin kaynaklarıdır:
Akıl denildiğinde düşünme, anlama ve kavrama kavramları kastedilmektedir. Bilgi, akıl ile bilinir. Akıl hem duyular ve haber ile gelen bilgileri anlar hem de bizzat bilgi kaynağı olarak bilgi üretebilir.
Aklın özellikleri
Kelam ilmi için aklın şu özellikleri önemlidir:
Kelam ilmine göre bilgi elde etme yollarından biri selim akıldır. Selim akıl,
Kur'an'da bir çok ayette (En'am:32, En'am:50, En'am:80, Ankebut:43, Bakara:171) aklı kullanmaya ve aklederek ibret almaya vurgu yapan ayetler vardır.
Kur'an'da akıl ile ilişkili olarak "fuad, kalp, sadr, lubb" ifadeleri (Kaf:37,
Bakara:97, Şuara:194) de kullanılmıştır.
Bilgi kaynağı olarak akıl
Kelam ilminde akıl, iki türlü bilginin (akli bilgi) kaynağıdır:
Akıl, idrak (anlama yeteneği, anlayış, akıl erdirme) yönüyle ikiye ayrılır:
Kelam ilmine göre bilgi edinmenin üç yolu vardır, bunlar bilginin kaynaklarıdır:
- sağlam duyular (havass-ı selime)
- doğru haber (haber-i sadık)
- akıl (akl-ı selim)
Akıl denildiğinde düşünme, anlama ve kavrama kavramları kastedilmektedir. Bilgi, akıl ile bilinir. Akıl hem duyular ve haber ile gelen bilgileri anlar hem de bizzat bilgi kaynağı olarak bilgi üretebilir.
Aklın özellikleri
Kelam ilmi için aklın şu özellikleri önemlidir:
- akıl, insanda doğuştan var olan zihni bir güçtür.
- akıl, aynı nitelikte olanları bir araya toplar ve farklı nitelikte olanları ayırır.
- akıl, sınıflandırma (gruplama, tasnif) yapar.
- akıl, karşılaştırma (kıyas) yapar.
- akıl, iyi ile kötüyü (hak ile batılı) ayırt eder. (temyiz)
- akıl, mantıksal çıkarımlarda bulunur.
- akıl, deliller toplayarak sonuca ulaşır.
- akıl, bilgiler arasında ilişkiler kurar.
Kelam ilmine göre bilgi elde etme yollarından biri selim akıldır. Selim akıl,
- doğru düşünen, doğru anlayan ve doğru kavrayan
- dış ve iç müdahalelerden etkilenmeyen (saf)
- böylece doğru karar veren akıldır.
Kur'an'da bir çok ayette (En'am:32, En'am:50, En'am:80, Ankebut:43, Bakara:171) aklı kullanmaya ve aklederek ibret almaya vurgu yapan ayetler vardır.
Kur'an'da akıl ile ilişkili olarak "fuad, kalp, sadr, lubb" ifadeleri (Kaf:37,
Bakara:97, Şuara:194) de kullanılmıştır.
Bilgi kaynağı olarak akıl
Kelam ilminde akıl, iki türlü bilginin (akli bilgi) kaynağıdır:
- insanda doğuştan gelen, kendiliğinden bilinen, bilinmesi apaçık olan bilgilerin kaynağıdır. Buna garizi akıl da denir. Bu bilgi zaruri bilgidir.
- parçanın bütünden büyük olamayacağı, iki zıttın bir
arada bulunmasının imkansızlığı gibi.
- parçanın bütünden büyük olamayacağı, iki zıttın bir
- garizi aklın kullanılmasıyla akıl yürütmeler yoluyla sonradan kazanılan yeni bilgilerin (aposteriori, kesbi bilgi) kaynağıdır. Buna müktesep akıl ya da tecrübi akıl da denir.
- tümdengelim (talil) ve tümevarım (istikra) gibi akıl yürütmeler yoluyla sonradan kazanılmış bilgilerin (çıkarımla ulaşılmış bilgiler, istidlali bilgiler) kaynağıdır.
Akıl, idrak (anlama yeteneği, anlayış, akıl erdirme) yönüyle ikiye ayrılır:
- ameli (pratik) akıl, bir işi yapıp yapmamaya karar veren akıldır.
- nazari akıl, eylemle ilgisi olmayan ve bilgileri anlayan (öğrenen) akıldır.
Bu alana not ekleyebilirsiniz.
Başka bir sorunuz mu var?
Yorumlar (0)
Henüz yorum yapılmamış.
