0 00
 |
Kelam ilmini doğuran etkenler nelerdir? |
Kelam ilmini doğuran etkenler insan unsuru, siyasi faktörler, nasların anlaşılması, diğer din, kültür ve medeniyetlerle karşılaşma ve tercüme hareketleridir.
Kelam ilminin doğuşuna neden olan etkenler iç faktörler ve dış faktörler olmak üzere iki grupta incelenebilir.
Dini yorum farklılıklarının ortaya çıkış sebepleri ve dolayısıyla kelam ilmini doğuran etkenlerin en temelinde insan unsuru vardır.
Dini yorum farkları ve ihtilafların en önemli nedeni insanlar arasındaki idrak farkları ve hatta insana has kibir, hırs, iktidar tutkusu gibi duygulardır. İdrak (anlayış) farkının temeli insanın düşünen ve aklını kullanan bir varlık olmasıdır. Nitekim düşünme faaliyeti ve akıl, kelam ilminin yöntemi açısından olmazsa olmaz bir özelliktir.
Farklı fikirler üreten insanların, düşünce ayrılığına (ihtilafa) düşmesi doğaldır. Farklı farklı kişisel düşüncelerin bir sistematik içerisinde incelenmesi ve tartışılması ile zamanla ekollerin (disiplinlerin) oluşması, kelam ilminin çıkış noktasını oluşturmuştur.
Siyasi faktörler
Hz. Peygamber'in vefatından sonra İslam toplumunda birçok siyasi olay meydana gelmiştir.
Meydana gelen çekişmeler ve tartışmalar sonunda müslümanlar hem siyasi hem de fikri olarak üç gruba bölünmüşlerdir:
Nasların anlaşılması
Nas kavramı, ayetleri ve hadisleri ifade etmektedir. Naslarda (dini metinlerde) geçen bazı ifade ve kavramlar, tefsir ilminin konusu dışında kalan bir bakış açısı gerektirmektedir.
Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
Herbir kelam ekolü, bahsi geçen kavramları kendi anlayış ve yöntemine dayanarak anlamaya ve anlatmaya çalıışmıştır. Örneğin selef alimleri hiçbir zaman te'vil yoluna başvurmazken, Mutezile ve Ehl-i Sünnet alimleri ayetlerin muhtemel anlamlarını gözününde bulundurmuşlardır.
Diğer din, kültür ve medeniyetler
Müslümanlar, İslamın erken dönemlerinde, fethettikleri ülkelerde yaşayan halkların dinleri, kültürleri ve medeniyetleri ile karşı karşıya gelmişlerdir.
Suriye, İran, Irak, Mısır topraklarında Bizans ve Sasani İmparatorluğu ile hristiyanlık, yahudilik, mecusilik ve zerdüştlük dinlerine ait fikir ve felsefi akımlar ile karşı karşıya gelen müslümanlar, bu düşünceler ile etkileşim haline girmiş ve eleştirilere karşı bir fikir (savunma, argüman) oluşturmak zorunda kalmışlardır.
Öyle ki İslam dinini sonradan kabul edenler bile eski dinlerine ait düşünceleri hemen kafalarından atamıyorlardı. Dini meseleler hakkındaki görüş ve uygulamaları eski dinlerinin etkisi altnda kalabiliyordu.
Örneğin müslümanlar, hristiyan bir toplum ile tanrının evladının olmayışını, mecusiler ile ikili tanrı anlayışının yanlış olduğunu tartışmak durumunda kalmışlardır. Bu tür tartışmalar kelam ilminin konusu ve kelam ilminin amacı ile doğrudan örtüşmektedir.
Tercüme hareketleri
Fethedilen bölgelerdeki alimlerin eski Yunan felsefesinin metotlarını kullanması, müslüman alimlerin ilgisini çekmiştir. Felsefi eserlerin arapçaya tercüme edilmesi Daru'l-hikme (felsefe akademisi) kurulmasına, mantık ile tanışmaya ve birçok İslam filozofunun yetişmesine (Kindi, Farabi, İbn Sina) neden olmuştur.
Hem yöntem hem de konu itibariyle kelam ve felsefe arasındaki ilişki olduğu kolayca görülebilir.
- İç faktörler
- insan faktörü
- siyasi anlaşmazlıklar ve iç savaşlar
- kırtas hadisesi
- hilafet meselesi
- Hz. Osman’ın şehit edilmesi
- Cemel savaşı
- Sıffin savaşı
- ayet ve hadislerin anlaşılmasında yaşanan ihtilaflar
- Dış faktörler
- diğer din, kültür ve medeniyetlerle karşılaşma
- tercüme hareketleri
Dini yorum farklılıklarının ortaya çıkış sebepleri ve dolayısıyla kelam ilmini doğuran etkenlerin en temelinde insan unsuru vardır.
Dini yorum farkları ve ihtilafların en önemli nedeni insanlar arasındaki idrak farkları ve hatta insana has kibir, hırs, iktidar tutkusu gibi duygulardır. İdrak (anlayış) farkının temeli insanın düşünen ve aklını kullanan bir varlık olmasıdır. Nitekim düşünme faaliyeti ve akıl, kelam ilminin yöntemi açısından olmazsa olmaz bir özelliktir.
Farklı fikirler üreten insanların, düşünce ayrılığına (ihtilafa) düşmesi doğaldır. Farklı farklı kişisel düşüncelerin bir sistematik içerisinde incelenmesi ve tartışılması ile zamanla ekollerin (disiplinlerin) oluşması, kelam ilminin çıkış noktasını oluşturmuştur.
Siyasi faktörler
Hz. Peygamber'in vefatından sonra İslam toplumunda birçok siyasi olay meydana gelmiştir.
Meydana gelen çekişmeler ve tartışmalar sonunda müslümanlar hem siyasi hem de fikri olarak üç gruba bölünmüşlerdir:
- Hz. Ali'yi destekleyen grup
- Muaviye'yi destekleyen grup
- İki gruptan da uzak duran grup
Nasların anlaşılması
Nas kavramı, ayetleri ve hadisleri ifade etmektedir. Naslarda (dini metinlerde) geçen bazı ifade ve kavramlar, tefsir ilminin konusu dışında kalan bir bakış açısı gerektirmektedir.
Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
- insan idrakini aşan "ezel ve ebed" (sonsuzluk), ahiret, cennet, cehennem gibi kavramlar
- ruh, cinler, melekler gibi soyut varlıklar
- mecaz, benzetme, örnekleme gibi edebi sanatlar
- Allah'ın eli, gibi ifadeler
Herbir kelam ekolü, bahsi geçen kavramları kendi anlayış ve yöntemine dayanarak anlamaya ve anlatmaya çalıışmıştır. Örneğin selef alimleri hiçbir zaman te'vil yoluna başvurmazken, Mutezile ve Ehl-i Sünnet alimleri ayetlerin muhtemel anlamlarını gözününde bulundurmuşlardır.
Diğer din, kültür ve medeniyetler
Müslümanlar, İslamın erken dönemlerinde, fethettikleri ülkelerde yaşayan halkların dinleri, kültürleri ve medeniyetleri ile karşı karşıya gelmişlerdir.
Suriye, İran, Irak, Mısır topraklarında Bizans ve Sasani İmparatorluğu ile hristiyanlık, yahudilik, mecusilik ve zerdüştlük dinlerine ait fikir ve felsefi akımlar ile karşı karşıya gelen müslümanlar, bu düşünceler ile etkileşim haline girmiş ve eleştirilere karşı bir fikir (savunma, argüman) oluşturmak zorunda kalmışlardır.
Öyle ki İslam dinini sonradan kabul edenler bile eski dinlerine ait düşünceleri hemen kafalarından atamıyorlardı. Dini meseleler hakkındaki görüş ve uygulamaları eski dinlerinin etkisi altnda kalabiliyordu.
Örneğin müslümanlar, hristiyan bir toplum ile tanrının evladının olmayışını, mecusiler ile ikili tanrı anlayışının yanlış olduğunu tartışmak durumunda kalmışlardır. Bu tür tartışmalar kelam ilminin konusu ve kelam ilminin amacı ile doğrudan örtüşmektedir.
Tercüme hareketleri
Fethedilen bölgelerdeki alimlerin eski Yunan felsefesinin metotlarını kullanması, müslüman alimlerin ilgisini çekmiştir. Felsefi eserlerin arapçaya tercüme edilmesi Daru'l-hikme (felsefe akademisi) kurulmasına, mantık ile tanışmaya ve birçok İslam filozofunun yetişmesine (Kindi, Farabi, İbn Sina) neden olmuştur.
Hem yöntem hem de konu itibariyle kelam ve felsefe arasındaki ilişki olduğu kolayca görülebilir.
Bu alana not ekleyebilirsiniz.
Başka bir sorunuz mu var?
Yorumlar (0)
Henüz yorum yapılmamış.
